بیماری های غدد بزاقی : غدد بزاقی بخشی از سیستم گوارشی محسوب میشوند غذا از بدو ورود به دهان با ترشحات بزاقی روبرو میشود. بزاق بخش کوچکی از هضم را انجام میدهد و نقش محافظتی از مخاط را برعهده دارد. همچنین نقش فرعی بزاق کمک به صحبت کردن و کارکرد مناسب بلع و دهان می باشد.
از آنجا که غدد بزاقی نقش مهمی در دهان ایفا میکنند، بیماریهای آنها میتواند برای فرد بسیار مشکلساز باشد.
غدد بزاقی اصلی شامل بناگوشی، تحت فکی و زیرزبانی است. غدد بزاقی فرعی ریز و به تعداد فراوان نیز وجود دارند که در سراسر دهان تا قسمت فوقانی حلق به صورت پراکنده پخش شدهاند.
هنگامی که مشکلی در غدد بزاقی یا مجراهای آنها وجود داشته باشد، ممکن است فرد دچار علائمی مانند تورم غده بزاقی، خشکی دهان، درد، تب و ترشح بدبو و بدمزه درون دهان شود.
بیماریهای غدد بزاقی تحت عنوان بیماریهای خوشخیم و بدخیم طبقهبندی میشوند .بیماریهای خوشخیم غدد بزاقی قابل پیشگیری هستند. توجه به بهداشت دهان و مراقبتهای لازم، مراجعه زودرس به پزشک در صورت دیدن هر نوع تورم و توده داخل دهان و اطراف گوش و زیر فک و مصرف کافی مایعات مانع بروز بیماریهای خوشخیم میشود.
استعمال سیگار یکی از مهمترین مواردی است که میتواند منجر به بروز بیماریهای بدخیم در بزاق شود.
بیماریهای غدد بزاقی عبارتند از:
1-عفونت غدد بزاقی
شایعترین بیماری خوشخیم در غدد بزاقی عفونتهای مربوط به این غدد است. در این بیماری غده یا غدد بزاقی درگیر، دردناک، متورم و ملتهب میشود. عفونت غدد بزاقی در افراد سالم بسیار نادر است و معمولاً در افرادی رخ میدهد که به بیماریهای زمینهای مبتلا هستند.
بیماری زمینهای ممکن است وجود سنگ در غدد بزاقی، انسداد در مجرای غدد بزاقی یا ابتلای فرد به بیماریهای دیگری مانند دیابت، سرطان یا ضعف سیستم ایمنی باشد که در اثر کهولت سن یا بیماری خاص ایجاد میشود.
درمان عفونت غدد بزاقی بسیار آسان است و با تجویز آنتیبیوتیک و تحت نظر گرفتن بیمار برطرف خواهد شد. عفونتهایی که باکتریایی هستند ممکن است با تب همراه باشند.
2-سنگ غدد بزاقی
سنگهای بزاقی از تجمع رسوبات بلوری شده بزاق ایجاد میشوند. گاهی سنگهای بزاقی میتوانند جریان بزاق را قطع کنند. هنگامی که بزاق نتواند، از مجاری بزاقی خارج شود، درون غده پس میزند و باعث درد و تورم میشود. درد معمولاً نوسان دارد و در یک غده حس میشود و به طور کلی به طور پیشروندهای بدتر خواهد شد. اگر انسداد رفع نشود، ممکن است غده بزاقی دچار عفونت شود.
سنگ غدد بزاقی یک بیماری خوش خیم است که اغلب در سالمندان مشاهده میشود. سنگها معمولاً غدد تحت فکی را درگیر میکنند. علت خاصی برای این بیماری یافت نشده ولی احتمال دارد که بالا بودن اسیداوریک خون باعث ایجاد سنگ غدد بزاقی شود.
سنگ های غدد بزاقی از نوع کلسیمی هستند، ولی بالا بودن میزان کلسیم خون تأثیری در بروز این عارضه ندارد. این حالت معمولاً به دنبال خوردن غذاهای ترش ایجاد میشود. غذاهای ترش باعث ترشح زیاد بزاق میشوند و از آنجا که سنگها باعث انسداد میشوند، بزاق در غده محبوس شده و موجب تورم و درد میشود. البته غذاهای ترش برای افرادی که سابقه سنگسازی غده بزاقی دارند از عود مکرر سنگ جلوگیری میکند چون ترشح زیاد بزاق باعث شستشوی داخل حفره غده میشود.
درمان این بیماری با خارج کردن دستی سنگها، خارج کردن سنگ با سنگشکن، کمپرس گرم یا آبنباتهای ترش برای افزایش جریان بزاق شروع میشود. اگر سنگها متعدد و عودکننده باشند، غده بزاقی بیمار با جراحی برداشته میشود. خارج کردن چند غده بزاقی تأثیری در میزان ترشح بزاق ندارد و بیماران دچار مشکل نمیشوند.
3-خشکی دهان
خشکی دهان ناشی از اختلال در کارکرد غده بزاقی است. بیماران مبتلا به نشانگان شوگرن (اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن و غدد درونریز)، بیمارانی که ید رادیواکتیو دریافت میکنند و بیمارانی که بهدلیل بیماریهای بدخیم دوز بالای اشعه رادیواکتیو دریافت میکنند ممکن است دچار تحلیل غده بزاقی و کاهش عملکرد در ترشح بزاق شوند. بعضی از داروها نیز ممکن است باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان شوند. افرادی که دچار خشکی دهان هستند بهتر است بطری آب همراه داشته باشند و هرازگاهی جرعهجرعه بنوشند. گاهی اوقات آدامسهای بدون قند نیز به ترشح بیشتر بزاق کمک میکند. برای خشکی دهان ممکن است درمان دارویی نیز تجویز شود.
4-تومورهای خوشخیم
چند نوع تومور متفاوت در غدد بزاقی ایجاد می شوند. این تومورها ممکن است سرطانی و بدخیم یا غیرسرطانی و خوشخیم باشند. بیشتر تومورهای بزاقی خوشخیم هستند. (البته اثبات خوشخیمی تومور بعد از انجام نمونهبرداری توسط پزشک است) شایعترین محل آنها در غدد بناگوشی است. علائم آن بزرگی توده در یک طرف بناگوش می باشد. تومورهای خوشخیم مشکلساز نیستند و با جراحی میتوان آنها را خارج کرد. جراحی، تومور را ریشهکن میکند. برخی تومورهای خوشخیم با پرتوتابی درمان میشوند تا از بازگشت تومور جلوگیری شود.
با اینکه اغلب تومورهای غدههای بزاقی خوشخیم هستند، برخی از آنها ممکن است سرطانی باشند. برخی تومورهای سرطانی نیاز به پرتودرمانی و شیمی درمانی دارند.
5-تومورهای بدخیم
از دیگر تومورهای غدد بزاقی که علاوه بر بزرگی و تورم یک طرف بناگوش، باعث فلج عضلات و اعصاب صورت نیز میشوند، معمولاً بدخیم هستند. بنابراین هر گونه بزرگی و تورم به شکل محدود در ناحیه غدد بزاقی را باید جدی گرفت. این تومورها نیاز به نمونهبرداری دارند. انجام جراحی روی غدد بناگوشی بهدلیل نزدیک بودن به عصب گوش بسیار حساس است. در صورتی که اندازه تومور کوچک باشد به راحتی و بدون آسیب به اعصاب اطراف خارج میشود ولی در صورتی که بیمار دیر مراجعه کند و تومور بزرگ شده باشد، احتمال درگیری عصب وجود دارد و اگر عصب صورت برداشته شود، فلج صورت اتفاق میافتد.
عوامل تشديد كننده تومورهای غدد بزاقی:
- کم آبی بدن
- بهداشت دهانی نامطلوب
- استعمال دخانیات
- دندان مصنوعی
6-کیست غدد بزاقی
ممکن است به علت جراحات، عفونتها، تومورها یا سنگهای بزاقی مسدود کننده راه بزاق درون غدد بزاقی کیست تشکیل شود. برخی کودکان با کیستهای غدد بناگوشی به دنیا میآیند که در نتیجه اشکال در رشد گوشهاست. این کیستها ممکن است به شکل یک تاول یا یک ناحیه برآمده نرم ظاهر شوند. کیستهای غدد بزاقی ممکن است با خوردن و صحبت کردن تداخل کنند. برای درمان کیستهای بزرگ ممکن است جراحی لازم باشد.
بیماری غدد بزاقی در کودکان
بیماریهای غدد بزاقی در هر سنی ممکن است دیده شود. یکی از بیماریهای شایع در کودکان اوریون است که غدد بزاقی بناگوشی را درگیر می کند. اوریون فقط یک بار در طول زندگی اتفاق میافتد.این بیماری خوشخیم است و نیاز به درمان خاصی ندارد و مشکل بیشتر کودکان با رسیدن به سن بلوغ برطرف میشود. در کودکان تومورهای غدد بزاقی دیده میشود ولی بیشتر آنها خوشخیم هستند و اگر هم بدخیم باشند نوع خطرناکی نیستند.
مراقبت های پس از جراحی غدد بزاقی :
1- پس از جراحی غدد بزاقی، يك عدد لوله جهت تخليه ترشحات محل جراحی در گردن بيمار قرار می گیرد كه بايد از فشارآوردن روی آن جلوگيری کرد.
2- بهتر است در زمان بودن لوله درون گردن، هنگام خوابیدن سر بيمار بالاتر از سطح بدن قرار گیرد.
3-در صورت آلوده شدن پانسمان محل جراحی، باید به شيوه كاملاً استريل پانسمان تعویض شود.
4- در صورت بروز هرگونه خونريزی شديد، تب، و هر علامت غير منتظره به پزشك مراجعه شود.
5- در چند روز اول پس از جراحی غذاهای نرم (مانند: سوپ، ژله، سيب زميني آب پز، برنج دم پز و …) مصرف شود.
6-بیمار باید از بلند كردن اشياء سنگين و خم كردن بيش از حد گردن به جلو پرهيز نمايد.
7- بهداشت دهان و دندان رعايت شود و بهتر است با سرم شستشو شود.
8- 48 تا 72 ساعت پس از بيرون كشيدن لوله درون گردن در صورت صلاحديد جراح، حمام رفتن بلامانع است.
درود.با توجه به تجربه شخصی فکر می کنم اشخاصی که مستعد بیماری های غدد بزاقی هستند یا غددشون سابقه ساختن سنگ داره،مصرف کلسیم زیاد هم میتونه باعث ایجاد سنگ غده بزاقی بشه.شخصا احساس میکنم با مصرف زیاد ویتامین دی و مکمل کلاژن و انواع مولتی ویتامین دوباره دچار مشکل غده تحت فکی شدم.سپاس