یکی از شایع‌ترین شکایاتی که همراهان بیماران نسبت به اختلالات خواب دارند، خرخر کردن افراد است. یعنی همان صدای که حین خواب از فرد ایجاد می‌شود و مانع خواب دیگران می‌گردد.

علم خواب چیست؟

علم خواب، یک علم جدید در دنیاست که در سال‌های اخیر توجه زیادی به آن شده است. اختلالات خواب علمی چند رشته‌ای است و رشته‌های مختلفی در آن نقش دارند. درواقع در این مقوله درمان‌ها به صورت تیمی انجام می‌پذیرد. اصولا کلید درمان اختلالات خواب تیمی کار کردن است. تخصص‌های مختلفی از متخصصین مغز و اعصاب، متخصصین گوش، حلق و بینی، دندان پزشک‌ها، جراحان فک و صورت، متخصصین ریه و … همه و همه در کنار هم کار می‌کنند. با توجه به این‌که درمان اختلالات خواب فقط مربوط به متخصصین گوش، حلق و بینی نمی‌شود، این مشارکت تیمی موجب شده درمان به بهترین شکل خود صورت پذیرد. گاها فردی که اختلال خواب دارد، ممکن است مشکلات عصبی نیز داشته باشد. باید مشکلات نورولوژیکش درمان شود تا اختلال خواب فرد نیز درمان شود. بنابراین این تیمی کار کردن منجر به درمان و نتیجه‌ی بهتر می‌شود.

خر و پف یکی از شایع ترین اختلالات خواب

از این جهت گفته می‌شود که خرخر هنگام خواب کم اهمیت است که عارضه ای برای فرد ایجاد نمی‌کند. اما از طرف دیگر پر اهمیت است، فرد که به پزشک متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه می‌کند و از خرخر کردن همسر خود، هم اتاقی خود و … گلایه می‌کند، صرفا شکایت از صدای ایجاد شده در خواب دارند ولی به قطع تنفس هنگام خواب توجهی ندارند. اصولا بیماران متوجه این موضوع نمی‌شوند مگر این‌که توقف‌ها به قدری زیاد باشند که فرد خودش یک خواب خیلی ناآرام را حس کند و یا فردی که در کنار او خوابیده، بیدار شود و ببیند بیمار مرتبا حالت خفگی دارد.

موقعی که بیمار با این مشکل به ما مراجعه می‌کند، ما دنبال پیدا کردن علائم دیگر در بیمار هستیم.
برخی از سوالاتی که از بیمار می‌پرسیم:

آیا خواب آلودگی روزانه دارد؟
نوع عملکردش در طول روز چگونه است؟
آیا هنگام انجام کار دوست دارد بخوابد یا چرت بزند؟
آیا موقعی که درحال تماشای تلویزیون است چرت می‌زند؟
آیا در حین رانندگی پشت ترافیک احساس خواب آلودگی دارد؟
آیا هم اتاقی بیمار احساس می‌کند که او حالت خفگی دارد؟
آیا فرد در خواب برای لحظاتی از خواب می‌پرد و دوباره می‌خوابد؟

و سوالاتی از این دست که ما در شرح حال بیمار می‎نویسم و بررسی می‌کنیم.
بسیاری از مراجعات بیمار با موضوع اختلالات خواب فقط ناشی از خواب آلودگی نیست. خیلی از مواقع بیمار ممکن است سردردهای صبح گاهی داشته باشد و یا ممکن است از کاهش تمرکز خود در کار کردن، درس خواندن و … شکایت داشته باشد و از پرش افکار خود احساس ناخشایندی داشته باشد. این مشکلات ممکن است گاها منجر به افسردگی و اختلالات شخصیتی شود و روابط احتماعی فرد را خدشه‌دار کند.

تست خواب

علاوه بر نشانه‌هایی که ذکر شد و معاینات اولیه که انجام شد، در مرحله دوم باید معاینات بالینی روی فرد انجام شود. در قدم بعدی وضعیت ظاهری و فیزیکی بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد. مواردی اعم از وزن، قد، BMI و …

یکی از مهم‌ترین زیست فاکتورها که منجر به اختلال خواب می‌شود اضافه وزن بیمار است. BMI یا همان ایندکس توده بدنی هر چقدر افزایش پیدا کند موجب فشار در ناحیه بینی می‌شود. معمولا BMI های بالای 30 – 35 به این مشکل دچار می‌شوند.

در نظر بگیرید فردی لاغر با گردن نازک و فردی چاق با گردنی کلفت مورد بررسی قرار می‌گیرند. اتفاقی که برای این فرد چاق با آن بافت چربی اطراف گردن خصوصا هنگام خواب می‌افتد چیست؟ موقعی که فرد خواب است عضلات شل می‌شود. این شل شدگی عضلات وقتی همراه با فشار خارجی چربی‌های اطراف گردن باشد و راه هوایی نیز خیلی زیادتر از حد نرمال باشد، موجب می‌شود راه هوایی تنگ تر شده و تنفس بیمار را مختل کند و گاها باعث قطع نفس شود که اختلالات زیادی را برای فرد ایجاد می‌کند. بنابراین یکی از نکات مهم که مورد بررسی قرار می‌گیرد، وزن بیمار است. به وزن بیمار دقت می‌کنیم، به صورت او نگاه می‌اندازیم و وضعیت جمجمه فرد را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم.

افرادی که معمولا فک پایین عقب‌رفته دارند، نسبت به اختلالات خواب بسیار مستعدتر هستند. چراکه آن‌ها معمولا زبان‌شان به سمت عقب برمی‌گردد و این برگشتن زبان به سمت عقب موجب می‌شود مسیر راه هوایی موقع خواب تنگ‌تر شود.

در معاینه بالینی همان‌طور که گفته شد وضعیت داخل دهان بیمار معاینه می‌شود. وضعیت کام، وضعیت زبان کوچک، وضعیت لوزه‌ها، وضعیت کلی زبان و … مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. توسط آینه‌های حنجره، وضعیت حنجره بررسی می‌شود که آیا چیزی مسیر راه هوایی را مسدود کرده است یانه؟

درنهایت به سراغ معاینه‌ی بینی می‌رویم، انحرافات شدید بینی، توده داخل بینی، پولیپ داخل بینی و یا هر چیز دیگری که مسیر هوایی را از مسیر بینی تنگ یا مسدود کرده باشد بررسی می‌کنیم.

کار جدیدی که این روزها در دنیا رایج است و ما انجام می‌دهیم دیدن محل‌های بسته شده توسط آندوسکوپ در حین خواب است (آندوسکوپی خواب القا شده توسط دارو).

روشی دیگری که انجام می‌شود تست خواب است. این تست خواب دقیقا دفعات قطع تنفس را به ما نشان می‌دهد و این دفعات قطع تنفس یا کاهش تنفس زمانی که خصوصا بالای 15 تا 20 بار در ساعت باشد، هشدار جدی برای ما و بیمار محسوب می‌شود، چراکه در آینده قطعا با عوارض قلبی و ریوی همراه خواهد شد.
بنا به همین دلایل افراد به اختلالات خواب به چشم یک خرخر ساده نگاه نکنند و مساله را جدی بگیرند.

هشتمین همایش سراسری اختلالات خواب (گفتگو دکتر آمالی با رادیو سلامت)